ساختار مدیریت بحران کشورهای اروپایی
حفاظت مدنی ایتالیا
حفاظت‌مدنی در ایتالیا یک ساختار نیست؛ بلکه یک سیستم یکپارچه است که اجازه استفاده هماهنگ از تمام منابع دولتی و خصوصی در دسترس را می‌دهد. ساختار عملیاتی در موارد بلایای طبیعی بزرگ، برعهده سازمان اجرایی کشور گذاشته شده است. وظیفه اصلی حفاظت مدنی ملی، چه در سطح مرکزی و چه در سطح محلی، حفظ جان و اموال مردم و همچنین حفظ محیط‌زیست از خطرات ناشی از بلایای طبیعی و تکنولوژیکی و سایر فجایع است.
مسئولیت تصمیم‌گیری در مورد سیاست‌های حفاظت مدنی، برعهده رئیس شورای وزیران (رئیس‌جمهوری)، یا وزیر کشور منصوب او قرار دارد. هماهنگی خدمات ملی و فعالیت‌های حفاظت‌مدنی، توسط دپارتمان حفاظت‌مدنی، تحت‌نظر دفتر رئیس شورای وزیران (رئیس‌جمهوری) صورت می‌پذیرد. بنابراین، دپارتمان حفاظت‌مدنی، بازوی عملیاتی رئیس‌جمهوری است.
حفاظت مدنی، به سه دسته اساسی تقسیم می‌شود:
- پیش‌بینی و پیشگیری که براساس نوع، اندازه و احتمال وقوع خطر صورت می‌گیرد
- نجات و کمک‌رسانی به افراد درگیر حادثه
- کنترل و مدیریت وضع بحرانی و بازیابی سیستم اجتماعی-اقتصادی
این خدمات توسط سرویس ملی حفاظت‌مدنی و گروه‌های عملیاتی صورت می‌گیرد؛ مانند سازمان آتش‌نشانی ملی، پلیس و نیروهای نظامی، صلیب‌سرخ ایتالیا، خدمات بهداشت ملی، گروه نجات مستقر در کوه‌های آلپ، نیروهای داوطلب، کارشناسان فنی، و نهادها و سازمان‌های خصوصی. در سیستم ایتالیا، مسئولیت اجرای اقدامات حفاظت‌مدنی، برعهده پایین‌ترین سطح اداری ممکن است. بنابراین، شهردار، اولین نهاد مسئول برای برنامه‌ریزی و عملیات نجات جهت حفاظت‌مدنی است. در موارد بحران‌های با مقیاس بزرگ، مسئولیت، به تدریج از ایالت به منطقه و از منطقه به سطح دولت (در بحران‌های ملی) منتقل می‌شود. ایتالیا به ٢٠ منطقه و ١١٠ ایالت تقسیم شده است. «منطقه»، اولین سطح اجرایی دولت است.
لوکزامبورگ
آژانس خدمات امداد و نجات لوکزامبورگ (ASS)، زیرمجموعه‌ای از وزارتخانه امور مسکن است. این آژانس در سال ٢٠٠٤ از ادغام دو سازمان حفاظت مدنی و بازرسی کل سازمان آتش‌نشانی، به‌وجود آمد. در زمان بلایای طبیعی یا فجایع، آژانس خدمات امدادونجات لوکزامبورگ رهبری و هدایت عملیات نجات را برعهده دارد؛ و همچنین اطلاعات این عملیات را به وزیر امور مسکن، گزارش می‌کند. این آژانس مسئول اجرای همه اقدامات ضروری و مدیریت منابعی است که به‌منظور محافظت از مردم و دارایی‌های آنها موردنیاز است. آژانس خدمات امداد و نجات، مسئول سازمان‌دادن کمک‌های‌اولیه، نجات و انتقال قربانیان و مصدومانی است که نیاز به درمان دارند. همچنین، این آژانس، مسئول مدیریت مدرسه ملی حفاظت مدنی (ENCP) است. این مدرسه، با برگزاری کلاس‌های آموزشی در آخر هفته‌ها، به داوطلبان، آموزش‌های بنیادین حفاظت مدنی و استفاده از بسیاری تجهیزات را می‌دهد. در سطح محلی، شهردار یا همان رئیس شهرداری، نسبت به مردم شهر خود، متعهد است و در مقابل امنیت آنها، مسئولیت دارد. او موظف به کار و نظارت بر پایگاه‌های آتش‌نشانی شهر است. برای حوادث کوچک، شهردار مسئولیت هدایت عملیات را برعهده می‌گیرد. درمورد حوادث بزرگتر، مدیر آژانس خدمات امداد و نجات، بسته به ماهیت و میزان بزرگی حادثه یا تعداد نیروهای درگیر، فردی را برای مسئولیت فرماندهی عملیات (OPC)، معرفی می‌کند.
فرانسه
ساختارهای موجود در فرانسه، متشکل از سه سطح ملی (national)، منطقه‌ای (zonal) و بخشی (departmental) است.
در سطح ملی، وزیر کشور، اقدامات نجات را فراهم و منابع اضطراری را هماهنگ می‌کند. افراد ارشد وزارت دفاع و همچنین مرکز عملیات مدیریت بحران میان گروهی نیز او را در انجام وظیفه هماهنگی نیروهای لازم و منابع اضطراری، یاری می‌کنند.
در سطح منطقه‌ای، رئیس‌منطقه، مسئول هماهنگی منابع اضطراری در منطقه دفاعی است. مرکز هماهنگی عملیات امنیت داخلی منطقه‌ای (COZ) در اختیار او قرار دارد. «دبیرخانه کل منطقه دفاع» و «مرکز فرماندهی امنیت داخلی منطقه» نیز او را جهت آماده‌سازی اقدامات نجات، یاری می‌کنند.
در سطح بخش، فرمانده بخش، مسئول هماهنگی منابع اضطراری در بخش است. مرکز عملیات آتش‌نشانی بخش و خدمات اضطراری، تحت اختیار او است. زمانی‌که شرایط بحرانی پیش می‌آید، سه مرکز جدید عملیاتی، فعال می‌شوند؛ یکی در وزارت کشور و دو مرکز دیگر، در سطح منطقه‌ای (مرکز عملیات دفاع منطقه‌ای) و در سطح بخش (مرکز عملیات بخش).
در سطح ملی، وظیفه کلی اداره دفاع و امنیت شهری (DSC)، حفاظت از کشور، افراد و اموال و دارایی‌ها در مقابل تهدیدات، تجاوزها و خطرها و هر نوع بلایای طبیعی و فجایع است. درنهایت این اداره، وظیفه حفاظت از محیط‌زیست را نیز برعهده دارد.
آلمان
آلمان، یک جمهوری فدرال است که هر ایالت، پارلمان و دولت خود را با درجه بالایی از خودمختاری دارد. براساس قوانین مرتبط، قدرت اول مسئول پیگیری بحران در زمان صلح، منطقه روستایی، شهرستان یا شهر است. مدیر حکومت (رئیس دولت محلی) در هر یک از این مناطق، مسئول مدیریت بحران و عملیات منطقه‌ای است. نظر به نیازهای شرایط، یک هیأت متشکل از مقامات دولت محلی، نمایندگان قدرت‌های مناطق و سازمان‌های دیگر، برای برون رفت و مدیریت بحران، به مدیر اجرایی جهت انجام وظایفش کمک می‌کنند.
برای انجام عملیات تاکتیکی و تکنیکی لازم، مدیر حکومت، فردی را به‌عنوان رئیس عملیات، منصوب می‌کند که توسط هیأتی شامل نمایندگان سازمان‌ها و بخش‌ها (مثل پلیس، آتش‌نشانی، سازمان‌های غیردولتی و شرکت‌های خصوصی) در این عملیات، همراهی می‌شود. زمانی‌که یک فاجعه یا بحران، مناطق زیادی را در بربگیرد و از حد ظرفیت دولت محلی متجاوز می‌شود، قدرت بزرگ منطقه‌ای دیگری - که براساس سلسله مراتب انتخاب می‌شود- وارد عمل می‌شود.
دولت فدرال نیز، در صورت تقاضای کمک، قدرت‌های محلی و منطقه‌ای و ایالتی را با نیروهای عملیاتی خودشان و به کمک خدمات اداره فدرال حفاظت‌مدنی و کمک به فاجعه، پشتیبانی می‌کند.
به‌طور کلی در آلمان، وزارت فدرال کشور، ١٦ وزارت داخلی ایالت‌ها، بخش اداری، شهرستان‌ها و شهرداری‌ها، مسئولیت مدیریت بحران را برعهده دارند. همچنین، وزارت فدرال کشور، توسط «آژانس فدرال برای امداد فنی» و «اداره فدرال حفاظت‌مدنی و کمک به فاجعه» یاری می‌شود.
همچنین براساس قانون اساسی آلمان، ایالت‌ها، مسئول مدیریت هر نوع بلایای طبیعی در زمان صلح هستند و هیچ تفاوت ساختاری میان انواع بلایای طبیعی وجود ندارد.
اسپانیا
در اسپانیا، حفاظت مدنی، به‌عنوان حفاظت فیزیکی از جان مردم و اموال آنها در موارد خطرهای شدید و فجایع عمومی یا غیرعادی که در آن، جان و امنیت مردم در خطر است، تعریف می‌شود. ساختار سازمانی حفاظت مدنی، به‌صورت ذیل مشخص شده است:
١- کمیسیون نماینده دولت برای شرایط بحرانی که در ١٩٨٦ تأسیس شد. این کمیسیون شامل نخست‌وزیر و معاونان نخست‌وزیر (مثل رئیس‌جمهوری و معاونان او در دولت) و وزیر امور خارجه، وزیر دفاع، وزیر اقتصاد و دارایی و وزیر کشور است. وظیفه کابینه بحران، هماهنگی و اداره همه فعالیت‌های مرتبط با پیشگیری، کنترل و مدیریت بحران است. مسئولیت تصمیم‌گیری با نخست‌وزیر است.
٢- کمیته ملی برنامه‌ریزی اضطراری مدنی (NCEPC)، در مقام پشتیبانی از کابینه بحران، وظیفه تهیه و تدارک منابع را در شرایط بحرانی و اضطراری برعهده دارد. این کمیته وابسته به ریاست‌جمهوری است.
٣- ساختار حفاظت‌مدنی در سطح دولت، از اداره‌کل حفاظت‌مدنی و شرایط اضطراری، زیر نظر وزیر کشور آغاز می‌شود.
بیان این نکته قابل توجه است که بیشترین اختیار و توانایی در حفاظت‌مدنی (به غیر از موارد اتمی)، بر جوامع خودمختار و شهرداری‌ها داده شده است که هرکدام از اینها، ساختار مختص به خود را جهت حفاظت از جان و اموال مردم واجد هستند. جوامع و شهرداری‌ها، مسئول برنامه‌ریزی برای حفاظت‌مدنی یکپارچه، شامل ارزیابی خطرات و واحدهای عملیاتی هستند. در این میان، هیچ تفاوتی میان ساختار حفاظت‌مدنی در مواجهه با انواع مختلف بحران‌ها وجود ندارد.
یونان
ساختار حفاظت‌مدنی در یونان، به‌صورت یک سیستم منابع هماهنگ، سازمان‌یافته است که به موجب آن، قدرت ملی، منطقه‌ای، ایالتی و محلی، توسط موسسات و خدمات عمومی و محلی، با هم همکاری می‌کنند. هرکدام از این قدرت‌ها و موسسات، نقش خاص خود را در حفاظت‌مدنی برعهده دارند. گروه‌های مسئول برای اجرای اقدامات حفاظت مدنی، عبارتند از:
- دبیرخانه عمومی حفاظت‌مدنی (GSCP) (ماموریت این سازمان، حفظ جان شهروندان، سلامت و اموال آنها در مقابل خطرات طبیعی، تکنولوژی و سایر خطرات است. به‌علاوه، این دبیرخانه عهده‌دار محافظت از میراث‌فرهنگی، ساختمان‌ها و بناهای تاریخی است. همچنین مطالعات، برنامه‌ریزی، سازماندهی و هماهنگی سیاست‌های کشور برای آگاهی عمومی جهت پیشگیری و مواجهه با بلایای طبیعی یا بحران‌های ساخت انسان برعهده این دبیرخانه است.)
- کمیته میان- وزارتخانه‌ای برای برنامه‌ریزی ملی(ICNP) این کمیته متشکل از وزرای وزارتخانه‌ها هستند که نقشه سالانه جهت حفاظت‌مدنی را تصویب می‌کنند.
- گروه هماهنگی مرکزی جهت حفاظت ملی(CCB)
- قدرت‌ها، سازمان‌ها و موسسات مختلف در کنار هم برای عملیات نجات فعالیت می‌کنند؛ مثل وزارتخانه‌ها، سازمان آتش‌نشانی، پلیس، نیروهای دفاعی، موسسات رفاه و سلامت و حمل‌ونقل هوایی.
- دبیرخانه کل منطقه
- روسای ایالت‌ها
- شهرداری‌ها
همه وزارتخانه‌ها، مناطق و استان‌ها، موظف به برنامه‌ریزی برای مواجهه با شرایط بحرانی، براساس نقشه‌ملی حفاظت‌مدنی هستند. یونان شامل ١٣ منطقه و ٥٤ استان است که رئیس هر منطقه، توسط دولت، منصوب می‌شود. فرمانده‌های ایالت‌ها و شهرداران نیز، هر ٤سال یک‌بار، انتخاب می‌شوند.
اتریش
مسئولیت حفاظت شهری و مدیریت بحران و بلایای طبیعی برعهده دپارتمان‌های حفاظت شهری، مدیریت حفاظت بحران و بلایای طبیعی وزارت کشور (MOI) است. این دپارتمان‌ها، متشکل از دو بخش، شامل بخش‌های «حفاظت شهری بین‌المللی و امور امداد رسانی بلایای طبیعی» و «مدیریت حفاظت بلایای طبیعی و بحران‌های ملی» هستند.
اگر شرایط بحرانی روی چند ایالت به‌طور همزمان تأثیر بگذارد یا درواقع سرتاسر خاک اتریش را فرابگیرد - مانند حوادث در نیروگاه‌های اتمی یا بحران‌هایی با مقیاس بزرگ- هماهنگی همواره برعهده این دپارتمان‌ها خواهد بود.
به غیر از نمایندگان وزارتخانه‌ها که در این مواقع، عهده‌دار مسئولیت هستند، این دپارتمان‌ها شامل افسران مسئول حفاظت ایالت‌های فدرال نیز می‌شود. درمواقع ضروری خدمات نجات، پایگاه‌های آتش‌نشانی و سایر بخش‌ها و در صورت لزوم، حتی رادیو و تلویزیون و آژانس خبری اتریش را نیز در برمی‌گیرد.
درمواقعی که بحران به وقوع می‌پیوندد، «مرکز اعلام خطر فدرال» و «مدیریت حفاظت بحران و بلایای طبیعی وزارت کشور» به‌عنوان ابزار عملیاتی جهت هماهنگی و اطلاعات، به خدمت گرفته می‌شوند. مرکز اعلام خطر فدرال می‌تواند ٢٤ ساعت شبانه‌روز فعالیت کند و قدم‌های اولیه لازم را بردارد. اتریش شامل ٩ ایالت است که هرکدام، پارلمان و دولت خاص خود را دارند که تحت نظارت فرماندار استانی هستند.
بلژیک
در بلژیک سه سطح از دولت وجود دارد که بسته به مقیاس و اهمیت حادثه، وارد عمل می‌شوند. این بخش‌ها عبارتند از سطح شهرداری با مسئولیت شهردار، سطح ایالتی با ریاست فرماندار ایالت و سطح فدرال با رهبری و مسئولیت وزیر امور مسکن. در همه این سطوح، افراد ذکر شده برای برنامه‌ریزی بحران در محدوده مربوطه خودشان، مسئول هستند. خدمات محافظت‌مدنی، خدمات فدرالی هستند که شامل شش بخش عملیاتی توزیع شده در سرتاسر خاک بلژیک می‌شوند و مدیریت آن با اداره امنیت داخلی کل خواهد بود. براساس حکم سلطنتی در تاریخ ١٦ فوریه ٢٠٠٦، شرایط اضطراری براساس معیارهای اندازه‌گیری شامل، وسعت‌جغرافیایی، تعداد قربانیان، آثار زیست‌محیطی، اثرات اقتصادی، اثرات اجتماعی، منابع ضروری و موردنیاز درجه‌بندی شده و متناسب با آن امدادرسانی انجام می‌شود. به‌طور مثال، شرایط اضطراری و بحرانی اگر دو یا تعداد بیشتری از ایالت‌ها را درگیر کند یا منابع در دسترس برای فرماندار ایالت، با درنظر گرفتن شایستگی و صلاحیت او، ناکافی باشند واقعه در سطح ملی یا ایالتی درجه یک دسته‌بندی می‌شود.
رومانی
رومانی از ٣١٩ شهر و ٢٦٨٦ بخش تشکیل شده است که هر بخش، شهردار و شورای محلی مختص خود را دارد.
ساختار حفاظت مدنی، در رومانی در سطوح ملی، شهرستان و شهری، سازمان‌یافته است. در سطح ملی، کمیته ملی شرایط بحرانی(NCES)، مسئولیت‌های ویژه‌ای به لحاظ مدیریت بحران برعهده دارد. این کمیته متشکل از نمایندگان، متخصصان و کارشناسان تصمیم‌ساز است که توسط وزرا، تعیین شده‌اند. کمیته‌ملی زیرنظر مستقیم «وزیر کشور و اجراییات»، تحت‌هماهنگی نخست‌وزیر، عمل می‌کند.
کمیته ملی شرایط بحرانی، متشکل است از:
- رئیس کمیته: وزیر کشور و اجراییات
- معاون رئیس: یکی از وزرا از وزارت کشور و اجراییات
- اعضا: یک وزیر از هر وزارتخانه یا نمایندگان روسای نهادهای عمومی مرکزی
- مشاوران: یک یا دو متخصص/ کارشناس از هر وزارتخانه و نهاد عمومی مرکزی
در سطح ملی، سازمان «بازرسی کل شرایط بحرانی»(GIES)، نهادی ملی برای حفاظت مدنی است که مسئولیت هماهنگی اقدامات مدیریت بحران در سطح ملی را برعهده دارد. GIES بخشی از سیستم مدیریت بحران ملی و سیستم دفاعی کشور است. این نهاد، مسئول هماهنگی میان همه سازمان‌های درگیر در مدیریت بحران بر طبق مقررات بین‌المللی است.
در سطح شهرستان، «خدمات حرفه‌ای اجتماع عمومی برای شرایط بحرانی» به‌عنوان نهاد بازرسی در شرایط بحرانی در ٤١کشور (در رومانی، در شهر بخارست) عمل می‌کند و همچنین مسئولیت کنترل پیشگیری و مدیریت بحران را نیز برعهده دارد. مراکز اجرایی در شرایط بحران، در سطح وزارتخانه‌ای، سازمان‌یافته شده‌اند. سایر موسسات عمومی مرکزی مسئول در مدیریت بحران، در سطح شهری، سطح شهرستان و در سطح بخش، سازمان یافته‌اند. این مراکز می‌توانند به‌طور دایمی (درقالب سیستم مدیریت بحران ملی) یا به‌طور موقت (تنها زمانی که نیاز باشد و پس از تصمیم کمیته ملی برای موقعیت‌های اضطراری، فعال شوند). ریاست کمیته ملی، وزیر کشور و اجراییات است و نخست‌وزیر، هماهنگ‌کننده این کمیته است.
